1.
Dẫn nhập
Truyện Kiều của Nguyễn Du được xem
là một trong những đỉnh cao nghệ thuật văn học chữ Nôm nói riêng và kiệt tác của
văn học Việt Nam nói chung. Tác phẩm đã góp phần ghi dấu và kiến tạo vị trí đặc
biệt của Nguyễn Du trong đời sống văn học dân tộc. Theo thống kê của Trần Đình
Sử, có khoảng 661 bài viết về Truyện Kiều
và được nghiên cứu trên rất nhiều phương diện: Khảo đính, chú giải, tìm hiểu
khám phá những giá trị nội dung và nghệ thuật, dịch và giới thiệu ra nước
ngoài... trong những nghiên cứu đó, việc đi tìm hiểu về các biểu tượng trong Truyện Kiều được không ít người quan
tâm và nghiên cứu.
Hiện nay, việc đi
tìm hiểu các biểu tượng đang là xu hướng phổ biến trong nghiên cứu văn học, nhất
là trong văn học trung đại. Vì trong mỗi thời kì văn học trung đại, các nhà văn
dù sáng tác bằng chữ Hán hay chữ Nôm đều sử dụng rất nhiều hình ảnh, biểu tượng
để làm nổi bật nội dung, nghệ thuật của mình. Truyện Kiều từ khi ra đời đã mang trong mình làn gió của thời đại,
những vấn đề xã hội chứa đựng trong tác phẩm được xây dựng thông qua cuộc đời
lưu lạc mười lăm năm gió bụi nhân vật “Tài
hoa bạc mệnh” Thúy Kiều. Trong Truyện Kiều của
Nguyễn Du, hình ảnh, biểu tượng xuất hiện rất nhiều, từ những biểu tượng cụ thể
sự vật – hiện tượng, con người cho đến những biểu tượng tự nhiên, thiên nhiên,
vô hình, tâm linh... Bên cạnh các hệ thống
biểu tượng khác thì, biểu tượng gió nổi lên như một điểm sáng về nghệ thuật thu
hút sự quan tâm, chú ý của nhiều người.
Với mong muốn tìm
hiểu giá trị về mặt biểu đạt và nghệ thuật của hình ảnh nghệ thuật này, chúng
tôi đi sâu tìm hiểu thế giới biểu tượng Gió
trong ngôn ngữ nghệ thuật Truyện Kiều.
2.
Nghệ thuật sử dụng biểu tượng Gió
trong Truyện Kiều
2.1. Sự xuất hiện biểu tượng gió trong Truyện Kiều
Hình ảnh “gió” từ xưa tới nay
đã trở thành nguồn cảm hứng vô tận cho các nhà văn, nhà thơ. Không còn quá xa lạ
thậm chí, nhắc tới hình ảnh “gió” người
ta nghĩ ngay đến sự tự do, đến sự trong xanh, bay cao. Hay trong những tác phẩm
thần thoại, gió biểu tượng cho giao
thông, sự chiến tranh hay với các nhà văn, nhà thơ bây giờ là sự gợi mở không
gian, thời gian, là sự xuất hiện của mẹ thiên nhiên bình dị, mộc mạc. Nó đi vào
văn chương hết sức nhẹ nhàng như những gì tự nhiên vốn có, thế nhưng “gió” trong Truyện Kiều không trôi nhanh qua kẽ tay vuột mất trong tự nhiên mà
để lại những bâng khuâng, mang mác, quẫn quanh trong tâm trí người đọc.
Biểu tượng “gió” được sử dụng
và xuất hiện khá nhiều trong tác phẩm, là một biểu tượng chứa đựng nhiều ý
nghĩa về mặt không gian, thời gian, số phận con người…. Mặc dù xuất hiện khá
nhiều trong Truyện Kiều (53 lần)
nhưng cho tới nay chưa có bất cứ một bài viết, nghiên cứu nào đi tìm hiểu về biểu
tượng gió và trong quá trình tìm hiểu – thống kê. Người nghiên cứu cho rằng,
ngoài xuất hiện là một biểu tượng tự nhiên thì “gió” là một nhân tố phản ánh, tác động trực tiếp, biểu hiện rõ cho
những sóng gió, biến cố của cuộc đời kiều suốt mười lăm năm lưu lạc. Xuất phát
từ một khía cạnh mà người viết muốn đề cập ngoài lề để có thể “xem” là cơ sỡ xuất phát cho những sóng gió cuộc đời Kiều.
Và bên cạnh những biểu tượng khác, nhân vật hay những giá trị hiện thực, nhân đạo
xung quanh tác phẩm thì “gió” như
nguyên cơ thổi trang đời Kiều cùng tuyệt tác Truyện Kiều vào lòng người đọc.
Ở phần mở đầu thiên truyện, khi giới thiệu gia đình Kiều, Nguyễn Du nói đến Vương Quan
trước, tiếp đến là Thuý Vân rồi mới đến Thuý Kiều, không theo thứ bậc chị trước
em sau. Trúc Viên Lê Mạnh Liêu cho rằng ngày xưa trọng nam khinh nữ nên giới
thiệu Vương Quan trước, tả Thuý Vân trước Kiều là cố ý dồn hết cái đẹp cho em để
đến khi tả chị chỉ dùng hai chữ "phần hơn" là đủ. Cách làm đó Lê Mạnh
Liêu khen là cao diệu. Chính xác, nhưng đó là cái nhìn mặt nổi về thi pháp, còn
một cách nhìn tiềm phục cũng đáng lưu ý là Nguyễn Du đã giới thiệu ba chị em
nhà họ Vương theo trình tự cấu trúc các quẻ trong kinh Dịch một cách linh hoạt.
Quẻ đơn có ba vạch, vạch
trên cùng tượng trưng cho hàng thiếu niên (em út) chỉ Vương Quan, vạch giữa chỉ
hàng trung niên (em thứ) Thuý Vân, vạch dưới cùng chỉ hàng trưởng bối (cả) là
Thúy Kiều. Trong Truyện Kiều,
Viên ngoại họ Vương cha đẻ Thuý Kiều tương ứng với quẻ Càn, mẹ Thuý Kiều tương ứng
với quẻ Khôn. Vương Quan, tương ứng với quẻ Cấn là con trai út. Cấn còn có tượng
là hiền nhân quân tử phù hợp với cách mô tả của Nguyễn Du:
“Một trai con thứ rốt lòng
Vương Quan là chữ nối dòng nho gia”
Thuý Vân tương ứng với
quẻ Ly vì là con gái thứ. Ly là mặt trời có hình tượng tròn đầy cao quý phù hợp
với vóc dáng Thuý Vân:
“Vân xem trang trọng khác vời
Khuôn trăng đầy đặn, nét ngài nở nang”
Kim Trọng và Thúc
Sinh cả hai đều là người tình của Thuý Kiều, họ còn ở tuổi trung niên, tương ứng
với quẻ Khảm có tượng là mặt trăng, cho nên giữa họ và Thuý Kiều có mối liên kết
qua hình tượng mặt trăng.
Thuý Kiều là chị cả
tương ứng với quẻ Tốn có tượng là gió.
Mệnh vận cả đời Kiều gắn liền với gió, bao nhiêu gió trong Truyện Kiều hầu như thổi dồn vào đời Kiều đẩy cô gái ngây thơ phong
gấm vùi dập xuống chốn bùn nhơ. Ngay từ đầu Truyện Kiều phong ba đã nổi:
“Một lời nói chữa kịp lời
Phút đâu ngọn gió cuốn cờ đến ngay”.
Than ôi! Cảnh “bể dâu”
đến đoạn trường của cuộc đời Kiều đã bắt đầu ngay từ giây phút hồn ma của kĩ nữ
đạm tiên xuất hiện, nó phũ phàng hất hung mọi cái “êm đềm trướng rũ màn che” của cuộc đời Kiều. Nó từng bước đưa Kiều
vào nơi gió bụi, gió táp đến trong buổi xuân xanh của đời nàng:
“Ào ào đổ lộc rung cây,
ở trong dường có hương bay ít nhiều
dè chừng ngọn cỏ lần theo
dấu giày từng bước in rêu rành rành”
Đặc tả cảnh hồn ma Đạm
Tiên xuất hiện, Nguyễn Du đã miêu tả tuyệt bút: có gió cuốn ào ào, có hương bay
thoang thoảng, có dấu giày in rêu từng bước rành rành…, đủ cả hình ảnh, âm
thanh, hương sắc. Trong đó biểu tượng “gió”
đã làm nổi bật lên khung cảnh ghê rợn, đủ mùi âm u và như khởi đầu cho hàng
loạt sóng gió, và mặc dù bi kịch chỉ thực sự xuất hiện đầy đủ ở phần tai biến –
vẫn tiếp tục ám đuổi Thúy Kiều ở màn tái hợp ở cuối truyện và ngay cả những
phần tiếp theo gặp gỡ qua hình tượng màu sắc hai chiều của buổi du xuân, để rồi
ngay sau đó Kiều bán mình chuộc cha và tiếp nối chuỗi ngày phong ba bão táp.
Cảnh Kiều từ dã gia đình để dấn thân vào cuộc đời gió bụi :
“ Đùng đùng gió đục mây
vần
Một xe trong cõi hồng trần như bay”
Một xe trong cõi hồng trần như bay”
Cảnh thật đáng sợ gió “đùng
đùng” mây vần vũ như báo hiệu một sự đổ vỡ hãi hùng. Đời Kiều hiếm khi được cảnh “gió mát trăng thanh”, “gió
quang mây tạnh” mà chỉ toàn cảnh “gió
giật mây vần”, “gió táp mưa sa”, “gió thảm mưa sầu”. Biểu tượng gió lúc này như hiện thân
cho số phận lênh đênh vô phương của Thúy Kiều và nàng đã dự cảm mình sẽ hoá thân thành gió:
“Trông ra ngọn cỏ lá cây,
Thấy hiu hiu gió thì hay chị về”.
Như đã nói, Kiều thuộc
quẻ Tốn có tượng là gió.
Mệnh vận cả đời Kiều gắn liền với gió, nên cũng không quá bất ngờ khi tới lúc này nàng ý thức
và linh cảm được số phận của mình sẽ hóa thân thành những cơn gió, đáng buồn
thay người vẫn con thì phong ba tiếp tục theo đuổi mà quấn chắt, bùa vây lấy
nàng.
Kim Trọng tương tư Kiều đã đồng hoá nàng với
gió:
“Bẻ bài
rầu rĩ tiếng tơ,
Trầm bay lạt khói, gió đưa lay rèm,
Dường như bên nóc bên thềm,
Tiếng Kiều đồng vọng, bóng xiêm mơ màng”.
Ở thanh lâu, Sở Khanh lừa Kiều diễn cảnh “quyến gió rũ mây” đẩy nàng đến mức “dập dìu lá gió cành chim” khiến Kiều
đau đớn ê chề “mặt sao dày gió dạn sương”
chẳng còn thiết tha với cuộc sống “thờ ơ
gió trúc mưa mai”, cho đến khi gặp lại Kim Trọng, mặc dầu khát khao hạnh
phúc lứa đôi, nàng cũng không dám nhận lại quá khứ:
“Sinh rằng:
“Rày gió mai mưa,
Ngày xuân đã dễ tình cờ mấy khi”. (337)
“Đòi phen, gió tựa hoa hoa kề,
(1241)
Nửa rèm tuyết ngậm, bốn bề
trăng thâu”.
“Dù khi sóng gió bất
tình,
Lớn ra uy lớn, tôi đành
phận tôi”.(1511)
“Xót thay! Đào lý một
cành,
Một phen mưa gió, tan
tành một phen”.
“Lần thâu gió mát trăng
thanh,
Bỗng đâu có khách biên
đình sang chơi”. (2165)
“Một lời tuy có ước xưa,
Xét mình dãi gió dầm mưa
đã nhiều”. (3079)
Từ
biểu tượng “gió”, số phận của Kiều được
người đọc hình dung ra và không khỏi xót xa “Trời
kia quen thói má hồng đánh ghen”
2.2.
Sự thể hiện của biểu tượng Gió trong Truyện Kiều
2.2.1.
Gió là hiện tượng của thiên nhiên
Nhận xét
về thiên nhiên trong Truyện Kiều, Đặng
Thanh Lê từng nói: "Có thể nói thiên
nhiên trong "Truyện Kiều" cũng là một nhân vật, một nhân vật thường lặng
lẽ, kín đáo nhưng không mấy khi không xuất hiện và luôn luôn thấm đượm tình người”.
Cùng giống như các biểu tượng tự nhiên
khác, biểu tượng gió xuất hiện trong Truyện
Kiều trước tiên vẫn là những hình ảnh tự nhiên, vốn có thuộc về thiên
nhiên. Mang trong mình hơi gió mộc mạc, bình dị mà được Nguyễn Du thôi hồn mình
vào trong từng câu thơ.
“Một vùng cỏ áy, bóng tà,
Gió hiu hiu thổi một và bông lau”.(98)
“Gió đâu sịch bức mành mành,
Tỉnh ra, mới biết rằng mình chiêm bao” (213)
Biểu tượng thiên nhiên “gió” đi vào Truyện Kiều, đi vào tâm hồn
đại thi hào Nguyễn Du lại có những nét rất riêng. Nguyễn Du chỉ tạo cơ hội cho
thiên nhiên xuất hiện khi cần tạo nền cảnh cho một cuộc gặp gỡ, hẹn hò hoặc khi
bộc lộ giúp những cảm nhận tâm trạng của các nhân vật về thời gian, không gian,
cảnh ngộ.
“Nỗi lòng kín
chẳng ai hay,
Ngoài tai để mặc gió hay mé ngoài”. (1554)
“Đêm thu gió lọt song đào,
Nửa vành trăng khuyết, ba sao giữa trời. (1637)
“Gió cao, ngọn lửa càng cao,
Tôi đòi tìm đủ nàng nào thấy đâu”. (1657)
Nguyễn Du đã sử dụng biểu tượng gió để
xây dựng nên khung cảnh xung quanh từ cách gợi mở không gian, thời gian đến cả
suy tưởng trong lòng người đọc, để họ có thể mở cánh cửa, tưởng tượng chiều sâu
tác phẩm.
2.2.2. Gió gắn với thế
giới tâm linh của con người
Yếu tố
tâm linh như thủ pháp nghệ thuật tạo nên sức hấp dẫn, mới lạ cho tác phẩm. Khi
viết Truyện Kiều, Nguyễn Du đã lồng
ghép các yếu tố tâm linh vào tác phẩm một cách có ý thức, tạo nên một kiểu đan
xen giữa thực và ảo.
Sự có mặt
của các yếu tố tâm linh: Trời, Phật, hồn ma, âm phủ, giấc mộng, thề nguyền…
không phải là để thể hiện quan điểm bi quan yếm thế như một só ý kiến trước đây
mà là một hình thức để tôn tạo và soi sáng hiện thực. Đồng thời thừa nhận rằng:
thật sự có sự tồn tại của yếu tố tâm linh trong văn chương. Không gian tâm
linh, không gian của các tác phẩm mang yếu tố tâm linh là không gian của cuộc sống
ngày thường: ngôi miếu, ngôi nhà, bãi tha ma, trời đất… Đây là không gian của
cõi trần nhưng mang không khí huyễn hoặc hư ảo để ma quỉ, thần thánh xuất hiện,
để người sống và người chết gặp nhau trò chuyện, và đặc biết là nó xuất hiện
nhiều nhất thông qua biểu tượng “gió”.
Trong phần
mở đầu Truyện Kiều, không khí tâm
linh đã bàng bạc khắp nơi, khắp chốn. Đó là một bãi tha ma mà người dân nô nức
đi tảo mộ, chăm sóc mồ mả tổ tiên, ông bà. Đó còn là không khí của ngày hội đạp
thanh cho mọi người gặp gỡ, kết bạn giao lưu… Đặc biệt là, trong cảnh
“Thoi
vàng vó rắc tro tiền giấy bay”
“Phút đâu trận gió cuốn
cờ đến ngay,
Ào
ào đổ lộc rung cây”(120)
rồi thấy rõ :
“Đè chừng ngọn gió lần theo,
Dấu giầy từng bước in rêu rành rành”. (123)
Chỉ
trong một khoảnh khắc ngắn ngủi, rất mong manh và thông qua hình tượng “gió”, bậc
thầy ngôn ngữ Nguyễn Du dẫn dắt người đọc đi sâu vào cõi âm với “trăm loài ma”,
“quỉ không đầu” trong cảnh “trường dạ tối tăm” để cảm ứng cùng người chết mà biết
được cuộc sống của những oan hồn: hồn mồ côi, hồn đơn phách chiếc, cô hồn nheo
nhóc tìm đường hóa sinh trong cõi âm mờ mịt.
“Mai sau, dầu có bao giờ,
Đốt lò
hương ấy, so tơ phím này.
“Duyên Đằng
thuận nẻo gió đưa, (1531)
Cùng chàng kết tóc xe tơ
những ngày”. (1531)
Trong Truyện Kiều, chúng ta không khó nhận ra đâu đó trong những câu thơ
chứa đựng yếu tố tâm linh, hình ảnh biểu tượng gió xuất hiện mang theo những dự
cảm và cảm giác hết sức mơ hồ, lo sợ, điều này đã làm tăng mạch cảm xúc cũng
như gợi mở, dự báo về những điều nhân vật phải đối diện,
2.2.3. Gió gắn với tình yêu nam nữ
Bên cạnh
đó, biểu tượng “gió” còn thể hiện
tình yêu nam nữ, những nỗi nhớ thương hay những khó khăn, trắc trở trong tình
yêu đôi lứa:
“Hải đường
mơn mởn cành tơ,
Ngày xuân, càng giò, càng
mưa, càng nồng”. (1284)
Thề nguyền cũng dùng hình
tượng “gió” như:
“Dù khi gió kép mưa đơn
Có ta đây, cũng chẳng cơn
cớ gì!”
Gió kép, mưa đơn có nghĩa những tai họa,
bất trắc bất thình lình có thể xảy ra với người phụ nữ chân yếu, tay mềm
2.2.4. Gió gợi niềm thương nỗi nhớ
Tình yêu của
Kiều rất đỗi trong sáng và nó được gửi gắm qua những “làn gió” đầy ý vị: “Gió
chiều như gợi cơn sầu,
Vi lô hiu hắt như màu khẩy
trêu”. (263)
“Lần lần, ngày gió đêm
trăng,
Thưa hồng rậm lục, đã chừng
xuân qua”. (369)
Ngày gió đêm
trăng là chỉ cho thời gian cứ thầm lặng đắp đổi thay nhau hết đêm tới ngày, hết
ngày tới đêm thể hiện nỗi nhớ nhung không nguôi của Thúy Kiều.
“Thờ ơ gió trúc mưa mai,
(1249)
Ngẩn ngơ trăm nỗi, dùi
mài một thân”. (1249)
Từ "dùi
mài" kết hợp với cảnh “gió trúc
mưa mai” ở đây theo nghĩa rộng của sự kiên nhẫn, bền bỉ chịu đựng của con
người trước các biến cố, sóng gió. Vào lầu xanh là chấp nhận cảnh ê chề, là bằng
lòng với sự đầy đọa của kiếp gái bán hoa. Thiết nghĩ nàng Kiều đã “dùi mài” với
sóng gió bản lĩnh sống của mình để làm được điều đạo hiếu ấy cho nên mới có câu
thơ này trong cảnh nàng tái ngộ với Kim Trọng ở cuối truyện:
“Một cung gió thảm mưa sầu,
Bốn dây rỏ máu năm đầu
ngón tay” (2569)
“Trước sau nào thấy bóng
người,
Hoa đào năm ngoái còn cười
gió đông”. (2748)
“Bẻ bai, rủ rỉ tiếng tơ,
Trầm bay lạt khói, gió
đưa lay rèm”. (2852)
2.2.5. Gió thể hiện sự ngăn cản tình yêu
Thề nguyền
cũng dùng hình tượng “gió” như:
“Dù khi gió kép mưa đơn
Có ta đây, cũng chẳng cơn
cớ gì!’
Gió kép, mưa đơn có nghĩa
những tai họa, bất trắc bất thình lình có thể xảy ra với người phụ nữ chân yếu,
tay mềm
“Nàng rằng: “Gió bắt, mưa
cầm,
Đã cam tệ với tri âm bấy
chầy”. (385)
“Vì ai ngăn đón gió đông,
Thiệt lòng khi ở, đau
lòng khi đi”. (793)
Có thể nói, biểu tượng gió lúc này không đơn
thuần là hình ảnh của những hiện tượng tự nhiên, những cơn gió vô tình thổi những
trang thơ Truyện Kiều đi vào lòng
người mà còn xoáy sâu bi kịch cuộc đời nhân vật. Biểu tượng nhẹ nhàng nhưng có
sức ảnh hưởng vô cùng lớn làm nổi bật giá trị tác phẩm.
2.3. Sự linh hoạt ý nghĩa ẩn
dụ trong biểu tượng gió
Truyện Kiều của Nguyễn Du
không cốt tả cảnh thiên nhiên nhưng ông lại mượn thiên nhiên nói hộ tâm trạng
nhân vật. Và thiên nhiên trở thành một nhân vật đặc biệt, lúc ẩn lúc hiện nhưng
luôn có mặt đúng lúc. Nhân vật thiên nhiên thường kín đáo, lặng lẽ bởi có mấy
ai để ý đến, và nhiên và cảnh thiên nhiên cũng đến rất nhẹ. Mỗi nhân vật đều gửi
gắm tâm trạng mình vào thiên nhiên ấy hay Nguyễn Du đã rất thành công khi sử dụng
bút pháp tả cảnh ngụ tình trong Truyện
Kiều. Bút pháp nghệ thuật ấy đã góp phần không nhỏ trong việc khắc họa tính
cách nhân vật của Nguyễn Du.
Gió ngoài
là hình ảnh của thiên nhiên, thì nó đi vào Truyện Kiều với những ngụ ý, chứa đựng
nhiều ý nghĩa như:
Gió là hiện tượng của thiên nhiên
“Tiếng khoan như gió thoảng ngoài,
Tiếng mau sầm sập như trời đổ mưa”. (483)
Gió gắn với thế giới tâm linh của con người
“Mai sau, dầu có bao giờ,
Đốt lò hương ấy, so tơ
phím này.
Gió gợi niềm
thương nỗi nhớ
“Một cung gió thảm mưa sầu,
Bốn dây rỏ máu năm đầu
ngón tay” (2569)
Ngăn cản tình yêu
“Vì ai ngăn đón gió đông,
Thiệt lòng khi ở, đau
lòng khi đi”. (793)
Tình yêu trai gái không đúng đắn
“Nàng rằng: Mưa gió dập
dìu,
Liều thân, thì cũng phải
liều thế thôi”. (1203)
Gió gắn với
cái ác, cái xấu do con người gây ra
“Tay tiên gió táp mưa sa,
Khoảng trên dừng bút, thảo
và bốn câu”. (403)
Nó đi vào văn chương hết sức nhẹ nhàng như những gì tự
nhiên vốn có, thế nhưng “gió” trong Truyện Kiều không trôi nhanh qua kẽ tay
vuột mất trong tự nhiên mà để lại những bâng khuâng, mang mác, quẫn quanh trong
tâm trí người đọc.
Sự linh
hoạt trong nghệ thuật biểu đạt về hình thức của biểu tượng gió trong Truyện Kiều đã thể tài năng và trình độ
bậc thầy về ngôn ngữ của Nguyễn Du. Ông đã kiến tạo nên những giá trị thẩm mỹ
và văn hoá một cách có hệ thống và hợp lý của hai biểu tượng này. Biểu tượng
gió đi vào thơ ca không còn đơn thuần là hình ảnh của thiên nhiên vũ trụ bình
thường nữa, cùng vì thế mà những chỉ từ không đơn điệu với cách gọi gió mà xuất
hiện với những chỉ từ khác nhau, tạo nên dấu ấn đặc biệt trong lòng người đọc về
sự xuất hiện của biểu tượng gió trong Truyện
Kiều. Nguyễn Du đã hết sức tỉ mĩ và tinh tế, sử dụng điêu luyện ngôn ngữ để
có thể chọn lọc ra từ ngữ chỉ riêng cho hai biểu tượng trăng và gió góp phần
đào sâu, nâng cao ý nghĩa của những vần thơ.
3. Kết luận
Thế giới biểu tượng
đã đóng vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần con người nói chung và
trong văn học nói riêng. Trong văn chương, các biểu tượng đã góp phần làm nên
những cách thể hiện độc đáo và đặc sắc, tạo được dấu ấn riêng biệt của mỗi tác
giả. Gió trong Truyện Kiều không chỉ là những hình ảnh của thiên nhiên hay không
đơn giản chỉ là một thi liệu mà còn là những biểu tượng mang một giá trị biểu đạt
rất lớn nhiều tầng ý nghĩa
Biểu tượng gió đã góp phần không nhỏ vào việc thể
hiện nội dung tư tưởng, hình thức nghệ thuật của tác phẩm, nâng cao giá trị nghệ
thuật của Truyện Kiều. Trên phương
diện nội dung, biểu tượng gió góp phần
thể hiện tình yêu, thiên nhiên, cái đẹp, những ngại vật trong cuộc đời, phản
ánh thế giới tâm linh… Trên phương diện hình thức, biểu tượng gió được dụng công xây dựng qua nhiều
thủ pháp như ẩn dụ, hoán dụ, nhân hóa, so sánh, dụng điển… Có thể nói, bằng sự
tài hoa của một nhà thơ giàu tâm hồn, Nguyễn Du đã xây dựng thành công nhiều biểu
tượng mang nhiều lớp ý nghĩa trong kiệt tác của mình mà trong đó, trăng và gió
là hai biểu tượng nổi bật.
Việc nghiên cứu biểu
tượng gió trong Truyện Kiều đã có ý nghĩa rất quan trọng về mặt phương pháp luận,
giúp người nghiên cứu có cái nhìn tổng quan về việc sử dụng các biểu tượng
trong thơ văn. Đồng thời gợi mở hướng nghiên cứu hệ thống các biểu tượng sáng
tác của Nguyễn Du. Nếu điều kiện cho phép đề tài sẽ mở rộng đến việc nghiên cứu
hệ thống biểu tượng trong sáng tác của Nguyễn Du.
TÀI LIỆU
THAM KHẢO
- 1. Đào Duy Anh (1074) Từ điển Truyện Kiều, Nxb Khoa học xã hội, H.
- 2. Lại Nguyên Ân, Bùi Văn Trọng Cường (1999), Từ điển văn học Việt Nam-từ nguồn gốc đến hết thế kỷ XIX , Nxb Giáo dục, H.
- 3. Phan Vĩnh Cư (chủ biên) (2015), Từ điển biểu tượng văn hóa thế giới, Nxb. Đà Nẵng.
- 4. Trịnh Bá Đĩnh, Nguyễn Hữu Sơn, Vũ Thanh (Tuyển chọn và giới thiệu) (2001), Nguyễn Du- về tác giả và tác phẩm, Nxb Giáo dục, H.
- 5. Nguyễn Thanh Giang, Lữ Huy Nguyên (1998), Từ ngữ điển cố văn học, Nxb Văn học, H.
- 6. Lê Bá Hán, Trần Đình Sử, Nguyễn Khắc Phi (Chủ biên) (1997), Từ điển thuật ngữ văn học, Nxb Đại học Quốc gia, H.
- 7. Võ Minh Hải (2015). “Sự thể hiện quan niệm thẩm mĩ của Nguyễn Du trong thơ chữ Hán và Truyện Kiều”, in trong Danh nhân văn hoá – Đại thi hào Nguyễn Du, Nxb ĐHQG Tp. Hồ Chí Minh.
- 8. Nguyễn Lộc (2001) Văn học Việt Nam Nửa cuối thể kỷ XVIII - hết thế kỷ XIX, Nxb Giáo dục, H.
- 9. Phan Ngọc (2003), Phong cách Nguyễn Du trong Truyện Kiều, Tái bản, Nxb Thanh Niên, H.
- 10.
Trần Đình Sử
(1999), Mấy vấn đề thi pháp văn học trung
đại Việt
- 11. Trần Đình Sử (2002), Thi pháp Truyện Kiều, Nxb Giáo dục, H.
- 12. Sưu tầm Internet, Nghệ thuật tả trăng, hoa, gió trong Truyện Kiều, web: 123.doc.org.vn, (7/2014).
- 13. Trần Nho Thìn (2002), Văn học trung đại Việt Nam dưới góc nhìn văn hoá, Nxb Giáo dục, H.
- 14. Trần Xuân Tiếu (2003), Bình giảng 10 đoạn trích trong Truyện Kiều, Nxb Giáo dục, H.
* Nguồn: Kỷ yếu Hội nghị NCKH Ngữ văn năm 2017, tr 212, Khoa Ngữ văn, trường Đại học Quy Nhơn
Bình Định, tháng 5 năm 2017
0 nhận xét:
Đăng nhận xét